Η Στρατηγική Αυτονομία είναι το υπαρξιακό πρόβλημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλ. καθορισμός κι επίτευξη στόχων σε Άμυνα, Ενέργεια, Ορυκτές Πρώτες Ύλες, Τεχνητή Νοημοσύνη. Πιθανή αποτυχία θα σημαίνει ενταφιασμό του πιο φιλόδοξου εγχειρήματος Ειρήνης των τελευταίων εκατονταετιών, που όμως δυστυχώς είναι ναρκοθετημένο.
Ενώ απαιτούνται οραματικές πολιτικές με προοδευτικό πρόσημο, κυριαρχούν οι δυνάμεις της συντήρησης. Τα θεσμικά ηνία της Ευρώπης κρατά μια από τις πλέον αποτυχημένες Ευρωπαϊκές Επιτροπές, προεξέχουσας βέβαια της Προέδρου von der Leyen, και ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όπου οι 21 από τους 27 συμμετέχοντες προέρχονται από τον συντηρητικό χώρο. Στο Κοινοβούλιο, όπου δυστυχώς το Λαϊκό Κόμμα διατηρεί τους περισσότερους εκπροσώπους, όλο και συχνότερα επιλέγει συνεργασίες με ακροδεξιά κόμματα (το τρίτο και τέταρτο σε κοινοβουλευτική δύναμη), υποσκάπτοντας τη φιλοευρωπαϊκή συνεργασία με Σοσιαλιστές, Φιλελεύθερους και Πράσινους.
Στο σημερινό αλλοπρόσαλλο γεωπολιτικό τοπίο, η απρόσκοπτη πρόσβαση σε φθηνές πρώτες ύλες, με μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, αποτελεί κρίσιμο προαπαιτούμενο για να υπάρξουν ευρωπαϊκές επιτυχίες στην Πράσινη και την Ψηφιακή Μετάβαση, στην Τεχνητή Νοημοσύνη, τη Βιομηχανική Ανταγωνιστικότητα, στην ευρωπαϊκή Άμυνα.
Δυστυχώς, η Ευρώπη γι άλλη μια φορά εφάρμοσε τη γνωστή αποτυχημένη συνταγή των τελευταίων δύο δεκαετιών, θέτοντας υπερφιλόδοξους στόχους, χωρίς όμως, να διαμορφώνει τα εργαλεία επίτευξής τους (π.χ. υψηλοί στόχοι ανανεώσιμων πηγών χωρίς δημιουργία δικτύων και αποθήκευσης, με συνέπεια απορρίψεις ενέργειας και υψηλό κόστος).
Έτσι σήμερα, η Κίνα ελέγχει το 45% της συνολικής αγοράς και με την Ομάδα των BRICS ελέγχουν το 90% της παγκόσμιας αγοράς των 17 από τις 34 κρίσιμες πρώτες ύλες. Τα τελευταία 15 χρόνια η Κίνα αγόρασε το 80% των ορυχείων Αφρικής και Λατινικής Αμερικής, προσφέροντας ευνοϊκούς οικονομικούς όρους, χωρίς λοιπές υποχρεώσεις, όταν η ΕΕ έθετε μόνο αυστηρές περιβαλλοντικές προϋποθέσεις, αντί για μια ολοκληρωμένη εταιρική σχέση που ταυτόχρονα θα προστάτευε το περιβάλλον, θα εξασφάλιζε πρώτες ύλες και θα πρόσφερε προστιθέμενη αξία στις τοπικές κοινωνίες. Τελικά η Ευρώπη κατάφερε να αποκλείσει τον εαυτό της από κρίσιμες πρώτες ύλες και να επιδείξει ανύπαρκτες επιτυχίες στην προστασία του περιβάλλοντος και την αναπτυξιακή πολιτική στον υπόλοιπο κόσμο.
Μόλις το 2024, η ΕΕ υιοθέτησε τον Κανονισμό για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (CRMA), για μια ολοκληρωμένη στρατηγική μείωσης της εξωτερικής εξάρτησης, με στόχους (2030) την εξόρυξη του 10%, την επεξεργασία του 40% και την ανακύκλωση του 25% της ευρωπαϊκής κατανάλωσης στρατηγικών πρώτων υλών, με έως 65% τρίτη χώρα να ελέγχει την τροφοδοσία σε κάθε ένα από αυτά τα ορυκτά.
Όμως, για την αξιοποίηση των πρώτων υλών στην ΕΕ, κρίσιμη παράμετρος είναι η οικονομική προσιτότητα και η διαφοροποίηση των πηγών (κυρίως πράσινης) ενέργειας, η αυξημένη κοινωνική αποδοχή και η συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες, παράλληλα με τη διαφανή διακυβέρνηση για την δίκαιη κατανομή αντισταθμιστικών οφελών, όπως π.χ. θεσμοθέτησε η Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στις Ανανεώσιμες και τους Υδρογονάνθρακες.
Είναι στο χέρι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, να αξιοποιήσουν τις φιλόδοξες προτάσεις των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών στο Κοινοβούλιο, αλλά και των Εκθέσεων Draghi και Leta, αντί να περιορίζονται σε φοβικές συντηρητικές - ακροδεξιές πολιτικές.
Η Ελλάδα διαθέτει σημαντικό δυναμικό παραγωγής πρώτων υλών, αρκεί να υπάρξει κάποια στιγμή πολιτική βούληση και στρατηγικός σχεδιασμός, αφού αποδεδειγμένα διαθέτει σημαντικά κοιτάσματα και τεχνογνωσία. Ενδεικτικά, στους Δημόσιους Μεταλλευτικούς Χώρους, όπου το μεταλλευτικό δικαίωμα ανήκει στο Δημόσιο, έχουν εντοπισθεί περισσότερες από 15 Στρατηγικές και Κρίσιμες Ορυκτές Πρώτες Ύλες (βωξίτης, αντιμόνιο, νικέλιο, κοβάλτιο, μαγνήσιο, πυρίτιο, γάλλιο, χαλκός κ.α.)
Στις αρχές του 2015 παραδώσαμε στην επόμενη κυβέρνηση (ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ) συγκεκριμένο έργο: Ολοκληρωμένο Ψηφιακό Κτηματολόγιο Δημόσιων Μεταλλείων, έκδοση, μετά από 27 χρόνια, του νέου Κανονισμού Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών, απλοποίηση περιβαλλοντικής αδειοδότησης, θεσμοθέτηση για πρώτη φορά απόδοσης τελών και μισθωμάτων τουλάχιστον 20% στους οικείους Δήμους. Αναθέσαμε, ολοκληρώσαμε και παραδώσαμε την πρώτη και μοναδική στην ιστορία του νεότερου ελληνικού κράτους, πλήρη καταγραφή της έκτασης, των αποθεμάτων και των δυνατοτήτων αξιοποίησης των Ορυκτών των Δημοσίων Μεταλλευτικών Χώρων (Δ.Μ.Χ.), καθώς και σχέδια προκήρυξης διεθνών διαγωνισμών. Δυστυχώς, καμία αξιοποίηση δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα.
Η δυναμική της Ελλάδας στις πρώτες ύλες φαίνεται από το γεγονός ότι παρά τις πολλές δυσκολίες, η ελληνική εταιρεία METLEN κατάφερε να συμπεριλάβει το έργο της για την παραγωγή Γαλλίου, στα 60 στρατηγικά σχέδια ορυκτών πρώτων υλών που ενέκρινε πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Εάν η χώρα μας επιδείξει την απαραίτητη πολιτική βούληση, και άλλες ελληνικές εταιρείες θα ακολουθήσουν. Το πρώτο βήμα, όμως, θα ήταν η κυβέρνηση να θεσμοθετήσει επιτέλους, σύμφωνα με τον Κανονισμό CRMA, το «Ενιαίο Κέντρο Εξυπηρέτησης», για το οποίο η προθεσμία υλοποίησης εξέπνευσε στις 25 Φεβρουαρίου 2025 (!!!), για διευκόλυνση αδειοδότησης και reporting έργων κρίσιμων πρώτων υλών.
Επιτέλους, ας κάνουμε τα αναγκαία βήματα υπέρβασης των αδυναμιών μας.
