Τον τελευταίο καιρό έχουμε γίνει μάρτυρες μιας εντεινόμενης προσπάθειας αμφισβήτησης ελληνικών δικαιωμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο και νοτίως της Κρήτης (το γνωστό παράνομο Τουρκολιβυκό μνημόνιο, η πιθανολογούμενη οριοθέτηση ΑΟΖ με Συρία, η παρεμπόδιση εργασιών του καλωδίου Ελλάδα- Κύπρος – Ισραήλ), παράλληλα με την πολιτική των «ήρεμων νερών», που αξιοποιήθηκε από την Τουρκία για να εισχωρήσει στα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Άμυνας.
Το 2011 με το Ν. 4001, η Ελλάδα για πρώτη φορά νομοθέτησε και δημοσίευσε χάρτη με τα απώτατα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, με Αλβανία, Ιταλία και Λιβύη. Ο Νόμος αυτός, που έχει εφαρμογή σε όλες τις ελληνικές θάλασσες, στη συνέχεια απεστάλη με ρηματική διακοίνωση στο Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Την εποχή εκείνη ήταν προφανώς αδύνατη οποιαδήποτε συμφωνία με τη Λιβύη, η οποία βρισκόταν σε εμφύλιο πόλεμο.
Η τελευταία κρίση, με την εκδίωξη απο τον Χαφτάρ, του Ευρωπαίου Επιτρόπου Μετανάστευσης και τριών Υπουργών (μεταξύ των οποίων και ο Έλληνας), όξυνε τις καταστάσεις.
Έχουμε συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με τη Λιβύη;
Δεν έχουμε υπογράψει συμφωνία με τη Λιβύη, όμως με τον Ν. 4001/2011, προβλέψαμε πλήρη επήρρεια των νησιών, ανοιχτό τον Κόλπο της Σύρτης και οριοθέτηση με βάση τη μέση γραμμή από κάθε ηπειρωτικό και νησιωτικό σημείο.
Έτσι προχωρήσαμε το 2011-2014 σε σεισμικές έρευνες, προκήρυξη διαγωνισμών, και κατακύρωση οικοπέδων, δημοσιεύοντας όλα αυτά στην Ελληνική και Ευρωπαϊκή επίσημη Εφημερίδα. Η Λιβύη, έως πριν λίγες ημέρες, δεν είχε αντιδράσει, ενώ τον Μάρτιο 2025 προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό, που σέβεται την ελληνική οριοθέτηση ΑΟΖ.
Η εκδήλωση ενδιαφέροντος της CHEVRON νοτιο-ανατολικά της Κρήτης, επηρεάζει τη σχέση μας με τη Λιβύη?
Τόσο η ΕΧΧΟΝMOBIL το 2018-19 με κυβέρνηση Τσίπρα-Καμμένου, όσο και η CHEVRON το 2025 με κυβέρνηση Μητσοτάκη, βλέποντας την πλήρη αδιαφορία έως απέχθεια της Ελλάδας να προκηρύξει διαγωνισμούς στις ελληνικές θάλασσες, (μάλιστα ο Κ.Μητσοτάκης είχε χαρακτηρίσει το 2021 στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το φυσικό αέριο ως αγαθό του προηγούμενου αιώνα, που χάνει την αξία του,) ζήτησαν την προκήρυξη διαγωνισμών για συγκεκριμένες περιοχές με ισχυρές ενδείξεις ύπαρξης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Ευτυχώς στο Ν. 4001/2011, είχαμε προβλέψει, ακόμα κι αν οι ελληνικές κυβερνήσεις είναι παντελώς αδιάφορες για έρευνες, να υποχρεούνται να προκηρύξουν σχετικό διαγωνισμό, όταν ο αιτών είναι αξιόπιστη εταιρεία, όπως στις δυο πάνω περιπτώσεις.
Το ενδιαφέρον της CHEVRON για τα οικόπεδα 13, 14, 15, 18, 19, 20 του διαγωνισμού του 2014, επικαλύπτει το Τουρκολιβυκό μνημόνιο. Το μέγεθος και η σχέση της με το State Department, αποτρέπει πιθανές διαμαρτυρίες της Λιβύης, η οποία μάλιστα πρόσφατα ανέθεσε στην τουρκική κρατική εταιρεία υδρογονανθράκων ΤΡΑΟ, να διεξαγάγει σεισμικές έρευνες σε θαλάσσιες περιοχές εκτός των απώτατων ορίων της Ελληνικής ΑΟΖ, αλλά με μερική επικάλυψη ζωνών αιγυπτιακού ενδιαφέροντος.
Επειδή λοιπόν η Λιβύη στους δυο φετινούς διαγωνισμούς της δείχνει να σέβεται το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) είναι ιδανική ευκαιρία, η ελληνική κυβέρνηση να προτείνει δημοσίως και γνωστοποιώντας το στην ΕΕ και τον ΟΗΕ, την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την οριοθέτηση ΑΟΖ Ελλάδας-Λιβύης.
Άλλωστε, η Λιβύη έχει οριοθετήσει ΑΟΖ με Μάλτα και Τυνησία με αντίστοιχη προσφυγή στη Χάγη. Τώρα, θα έχουν ενδιαφέρον οι αντιδράσεις της Τουρκίας...
Τι γίνεται τελικά με το καλώδιο Ισραήλ-Κύπρος-Κρήτη? Υπάρχει κίνδυνος ματαίωσης του έργου?
Η πιθανή ματαίωση του έργου θα συνιστά κορυφαία εθνική ήττα! Το καλώδιο αυτό το σχεδιάσαμε το 2011 και το 2013 το εντάξαμε για χρηματοδότηση στα ευρωπαϊκά προγράμματα PCIs, με αποτέλεσμα μέχρι σήμερα να έχει χρηματοδοτηθεί με πάνω από 650 εκατ. €.
Είναι ένα έργο κορυφαίας ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ, το οποίο αίρει την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου. Έχω προτείνει προσωπικά στον Κύπριο Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, και δημοσίως στον Έλληνα Πρωθυπουργό, από κοινού να θέσουν θέμα στήριξης του έργου στο ανώτατο επίπεδο, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Οι προκλητικές παραβιάσεις κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας από την Τουρκία σε Κάσο-Κάρπαθο-βόρεια Κρήτη δεν μπορεί να μείνουν αναπάντητες, όταν η Τουρκία εποφθαλμιά τα 150 δις€ του ευρωπαϊκού αμυντικού προγράμματος SAFE. Δυστυχώς, απο την ελληνική πλευρά, φωνή βοώντος..
Επιπλέον, έχω προτείνει στην Ύπατη Εκπρόσωπο, τον Επίτροπο Ενέργειας και τις δυο κυβερνήσεις, για την επίλυση όλων των προβλημάτων, να ορίσουμε Ευρωπαίο “Συντονιστή”, κατά το παράδειγμα των τριών Βαλτικών Χωρών στη σχέση τους με τη Ρωσία, ώστε η Τουρκία να μην έχει απέναντί της μόνο την Ελλάδα, αλλά όλη την ΕΕ.
Η πιθανή συμφωνία Τουρκίας- Συρίας για οριοθέτηση ΑΟΖ είναι πιθανό να μας δημιουργήσει νέες εμπλοκές;
Αν η φιλοσοφία της Τουρκίας παραμένει ίδια, δηλ. αγνόηση της Κύπρου που είναι νησί και αντιμετώπιση του βόρειου κατεχόμενου τμήματος ως ξεχωριστής διεθνούς οντότητας, τότε ασφαλώς και θα υπάρξουν σημαντικά προβλήματα. Πρόσφατα, ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Φιντάν ενημέρωσε τον Πρόεδρο της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης ότι έχουν ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με το νέο καθεστώς της Συρίας για τον καθορισμό θαλάσσιων ζωνών, πέραν των χωρικών υδάτων. Άμεσα με ερώτησή μου ζήτησα από την Ύπατη Εκπρόσωπο να αναλάβει πρωτοβουλίες, ώστε να αποτρέψει την υπογραφή ενός τουρκοσυριακού συμφώνου, που θα παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα των Κρατών Μελών της Ένωσης και τις προβλέψεις του Δικαίου της Θάλασσας. Συνεπώς, υπάρχει ανησυχία για το αν η Ελληνική Κυβέρνηση έχει εξασφαλίσει δεσμεύσεις από την Ε.Ε. για επιβολή κυρώσεων σε περίπτωση τέτοιων εξελίξεων, δεδομένου ότι πρόσφατα συμφώνησε στην άρση των ευρωπαϊκών κυρώσεων προς το νέο συριακό καθεστώς, χωρίς προϋποθέσεις.
