Κυρίες και Κύριοι,
Λυπάμαι που λόγω ανειλημμένων και αμετάθετων υποχρεώσεων μου δεν μπορω να βρίσκομαι σήμερα μαζί σας, στην 1η διεθνή συνάντηση, με αντικείμενο την ανταλλαγή εμπειριών πάνω στις πολιτικές διαχείρισης στερεών αποβλήτων σε νησιά της Ευρώπης.

Το θέμα έχει ιδιαίτερη σημασία για το Υπουργείο μας δεδομένου ότι τα 227 κατοικημένα, μεγάλα και μικρότερα, νησιά της πατρίδας μας, που αντιστοιχούν στα 2/3 σχεδόν του συνόλου των ευρωπαϊκών, αποτελούν περιοχές με ιδιαίτερα φυσικά και παραγωγικά χαρακτηριστικά, που έχουν εξαιρετική δυναμική, αλλά και σημαντικές περιβαλλοντικές ανάγκες.
Η διαχείριση των αποβλήτων είναι ένας τομέας που μπορεί εν γένει να συνεισφέρει στην ανάπτυξη του τόπου. Τόσο γιατί μπορεί να προσελκύσει επενδύσεις, όσο και γιατί είναι ένας τομέας που αλλάζει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της ανάπτυξης – με αυξημένη προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, αναβάθμιση των υποδομών που δημιουργούν μια καλύτερη καθημερινότητα και ένα υψηλότερο επίπεδο ευημερίας για τους πολίτες.
Ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει το ΥΠΕΚΑ στη διαχείριση των αποβλήτων είναι θεσμικός και επιτελικός. Μεταξύ άλλων, χαράζει την πολιτική διαχείρισης των αποβλήτων, προετοιμάζοντας το σχετικό νομοθετικό έργο.
Οι βασικές κατευθύνσεις της πολιτικής μας για τα απόβλητα, συνοψίζονται στα εξής:
ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του συνόλου των ρευμάτων αποβλήτων, αποσκοπώντας στη βελτίωση της αποδοτικότητας των πόρων και τον περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων
ιεράρχηση των δραστηριοτήτων με προτεραιότητα στην πρόληψη, προετοιμασία για επναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση πόρων και ενέργειας
εφαρμογή της αρχής ο ρυπαίνων πληρώνει και της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού αποβλήτων
η εντατικοποίηση των ελέγχων και η αντιμετώπιση της παραβατικής συμπεριφοράς
Η προώθηση της ολοκληρωμένης διαχείρισης αποβλήτων συνδέεται με σημαντικές κοινωνικές αλλαγές, δεν οδηγείται από την τεχνολογία. Για να λυθεί το πρόβλημα των αποβλήτων, χρειάζεται αλλαγή του καταναλωτικού και παραγωγικού μοντέλου, να παράγουμε, δηλαδή, περισσότερα προϊόντα, χρησιμοποιώντας λιγότερους φυσικούς πόρους. Να χρησιμοποιούμε τους φυσικούς πόρους, παράγοντας λιγότερα απόβλητα κατά την παραγωγή των προϊόντων. Να καταναλώνουμε πιο φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα. Για τον λόγο αυτό, η επιστήμη και τεχνολογία της διαχείρισης αποβλήτων προσεγγίζει όλο και περισσότερο την διαχείριση πόρων και στοχεύει στην μέγιστη αξιοποίηση των πόρων που βρίσκονται συμπυκνωμένοι στα απόβλητα.

Κυρίες και κύριοι
Παρά τις συνεχείς προσπάθειές μας, η σημερινή διαχείριση των αποβλήτων σε πολλά Ελληνικά νησιά κάθε άλλο παρά ικανοποιητική μπορεί να χαρακτηριστεί. Η ανεπάρκεια προγραμμάτων ανακύκλωσης, η έλλειψη μονάδων επεξεργασίας πριν από την ταφή και η ανεπάρκεια υποδομών ασφαλούς διάθεσης αποτελούν ακόμα τον κανόνα. Από τους 69 εναπομείναντες ενεργούς ΧΑΔΑ στη χώρα, οι 28 (40%) βρίσκονται σε νησιά εξυπηρετώντας 60.000 κατοίκους και για ποσότητες 30.000 τν/έτος.
Στις νησιωτικές περιοχές τα κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά, όπως η υψηλή πυκνότητα πληθυσμού κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου (ημεδαπός και αλλοδαπός τουρισμός), η σχετική απομόνωση, οι περιορισμένοι εδαφικοί πόροι, οι υψηλές αξίες γης και η ανεπάρκεια των ανθρώπινων και οικονομικών πόρων, περιορίζουν το εύρος των πιθανών επιλογών για την ορθολογική διαχείριση των αποβλήτων τους.
Για να αντιμετωπισθούν αυτές οι ιδιαιτερότητες το ΥΠΕΚΑ επεξεργάζεται στοιχεία ειδικής πολιτικής διαχείρισης αποβλήτων στις νησιωτικές περιοχές, τόσο στο πλαίσιο του νέου ΕΣΔΑ, όσο και με την ανάπτυξη ειδικών προγραμμάτων μέσω των οποίων επιδιώκεται ο σχεδιασμός και η υλοποίηση όλων εκείνων των ενεργειών (σε δράσεις, υποδομές, επικοινωνία και μεταφορές) που οδηγούν σε μεγιστοποίηση των δράσεων μείωσης, πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης και ελαχιστοποίηση των προς διάθεση υπολειμμάτων, έτσι ώστε το κλάσμα των απορριμμάτων που οδηγείται προς διάθεση να είναι κάτω του 20% των παραγόμενων.
Σημαντικό μέρος τέτοιων προγραμμάτων, είναι η συστηματική ανάκτηση του οργανικού κλάσματος και των ανακυκλώσιμων υλικών συσκευασίας, η ανάπτυξη δράσεων πρόληψης και μείωσης και η εφαρμογή δράσεων επαναχρησιμοποίησης συλλεγόμενων υλικών. Στόχος είναι η εκτροπή από την ταφή με συστήματα διαλογής στην πηγή, καθώς και η εκπαίδευση του πληθυσμού στις διαδικασίες σταδιακής μείωσης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης των κάθε είδους αποβλήτων και ειδικότερα σχεδιάζονται μέτρα όπως:
Εφαρμογή εκτεταμένων προγραμμάτων διαλογής στην πηγή συσκευασιών και οργανικού κλάσματος
Εφαρμογή εκτεταμένων προγραμμάτων συλλογής των ειδικών ρευμάτων αποβλήτων
Κομποστοποίηση του προδιαλεγμένου στην πηγή οργανικού και αξιοποίησή του για τον εμπλουτισμό των περιορισμένων εδαφικών πόρων
Μεταφορά των ανακυκλώσιμων και του συνόλου των υπολειμμάτων σε εγκαταστάσεις της ηπειρωτικής χώρας ή νησιωτικής χώρας
Συστηματική και μόνιμη επικοινωνιακή υποστήριξη που θα στοχεύει στην αλλαγή της συμπεριφοράς πολιτών, τουριστών και επιχειρήσεων
Η ανάπτυξη των εν λόγω προγραμμάτων έρχεται σε πλήρη αντιστοιχία με το εθνικό και ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο της διαχείρισης απορριμμάτων, που επιβάλλει την ιεραρχία διαχείρισης των απορριμμάτων ως κανονιστικό πλαίσιο και την επεξεργασία των απορριμμάτων πριν την ταφή, με στόχο να μειωθούν δραστικά τόσο οι προς ταφή ποσότητες απορριμμάτων όσο και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των ΧΥΤΑ.
Αναμένουμε με εξαιρετικό ενδιαφέρον τις προτάσεις των Φορέων Σχεδιασμού της Διαχείρισης αποβλήτων στις νησιωτικές Περιφέρειες, μέσω των σχετικών Περιφερειακών Σχεδιασμών, που εκτιμούμε ότι θα σταθούν αρωγοί στην προσπάθεια του Υπουργείου για διαμόρφωση και χρηματοδότηση μιας μοντέρνας πολιτικής διαχείρισης για τα νησιά.
Σε κάθε περίπτωση, γνωρίζετε ότι η λύση του προβλήματος της διαχείρισης απορριμμάτων δεν βρίσκεται στη μοναδικότητα μίας ορθής επιλογής. Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων οδηγείται σε ένα βέλτιστο συνδυασμό των διαφόρων τεχνολογιών και μεθόδων και όχι σε μια μονοδιάστατη λύση, επικρατούσα τάση στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες.
Διαπιστώνουμε με ιδιαίτερη χαρά την κατάθεση στο Συνέδριο, σημαντικών και ουσιαστικών εισηγήσεων και παρεμβάσεων από Έλληνες και ξένους επιστήμονες και φορείς, που εμπλουτίζουν τον προβληματισμό μας και είμαστε βέβαιοι ότι θα συμβάλουν γόνιμα και δημιουργικά στην διαμόρφωση και υλοποίηση των εθνικών σχεδίων δράσης.
Σας ευχόμαστε καλή επιτυχία στις εργασίες του Συνεδρίου, τις οποίες θα παρακολουθήσουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, προσδοκώντας προτάσεις, ιδέες και αποτελέσματα, που θα εξυπηρετήσουν άριστα τον κοινό μας σκοπό.

Γιάννης Μανιάτης
Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής